نکات طلایی برای افزایش تمرکز در محیط کار

مقدمه

تا به حال شده ساعت‌ها در محل کار باشید ولی در نهایت حس کنید هیچ کاری به درستی پیش نرفته؟ این حس ناامیدکننده، معمولاً نتیجه عدم تمرکز است. در دنیای امروز، با وجود پیام‌های مداوم، شبکه‌های اجتماعی، استرس‌های کاری و محیط‌های شلوغ، تمرکز در محل کار به یک مهارت حیاتی تبدیل شده است.

تمرکز، سوخت اصلی بهره‌وری است. بدون آن، حتی ساده‌ترین وظایف هم چند برابر زمان می‌برند. اما خوشبختانه تمرکز چیزی است که می‌توان آن را تمرین داد، تقویت کرد و با تکنیک‌های خاص، در طول روز کاری آن را حفظ نمود.

در این مقاله می‌خواهیم دقیقاً بررسی کنیم که چه عواملی تمرکز را از ما می‌گیرند، چطور می‌توانیم با آن‌ها مقابله کنیم و چه عادت‌ها و تکنیک‌هایی می‌توانند تمرکز ما را در محیط کاری افزایش دهند.

شناخت عوامل حواس‌پرتی در محیط کار

قبل از اینکه تمرکزمان را تقویت کنیم، باید دشمنان آن را بشناسیم. حواس‌پرتی در محل کار دو دسته‌اند: بیرونی و درونی.

عوامل بیرونی شامل:

• صدای مکالمه همکاران

• نوتیفیکیشن‌های موبایل و لپ‌تاپ

• تماس‌های غیرضروری

• رفت‌وآمد افراد در اطراف شما

• صدای وسایل مثل چاپگر یا دستگاه قهوه‌ساز

عوامل درونی شامل:

• افکار مشوش و نگرانی‌ها

• خستگی ذهنی یا جسمی

• گرسنگی یا پرخوری

• بی‌خوابی شب قبل

• استرس‌های شخصی یا شغلی

تا زمانی که این عوامل را شناسایی نکنیم، هر چقدر هم تکنیک‌های تمرکز استفاده کنیم، باز هم ذهنمان پرت خواهد شد. پس اولین قدم برای افزایش تمرکز، آگاهی از این مزاحمت‌ها و تلاش برای حذف یا کنترل آن‌هاست.

اهمیت محیط فیزیکی کار در افزایش تمرکز

مغز ما به‌شدت از محیط اطراف تأثیر می‌پذیرد. یک فضای کاری شلوغ، بی‌نظم، پر سر و صدا یا کم‌نور، به‌راحتی تمرکز را از بین می‌برد.

چند نکته برای بهینه‌سازی فضای کار:

• مرتب بودن میز کار: بهم‌ریختگی، ذهن را هم آشفته می‌کند. هر روز چند دقیقه برای مرتب‌سازی میز وقت بگذارید.

• نور مناسب: نور طبیعی بهترین گزینه است. اگر امکان ندارد، از لامپ‌هایی با نور سفید و ملایم استفاده کنید.

• صدا: استفاده از هدفون یا گوش‌گیر می‌تواند صداهای مزاحم را فیلتر کند.

• تهویه و دمای مناسب: گرما یا سرمای زیاد تمرکز را کاهش می‌دهد.

• رایحه‌درمانی: برخی رایحه‌ها مانند لیمو، اسطوخودوس یا نعناع، باعث افزایش هوشیاری ذهن می‌شوند.

حتی اگر در یک فضای کاری اشتراکی یا باز کار می‌کنید، با ایجاد یک گوشه شخصی، استفاده از هدفون، یا گذاشتن پارتیشن‌های کوچک می‌توانید فضای خود را برای تمرکز آماده کنید.

مدیریت زمان برای افزایش تمرکز در محل کار

نداشتن برنامه زمانی مشخص یکی از دلایل اصلی سرگردانی ذهن است. مغز انسان نیاز دارد بداند چه کاری، در چه زمانی باید انجام شود. اگر همه‌چیز مبهم باشد، تمرکز کردن سخت می‌شود.

تکنیک پومودورو (Pomodoro) یک روش عالی برای تمرکز است. در این روش، شما ۲۵ دقیقه به‌صورت متمرکز روی یک کار تمرکز می‌کنید، سپس ۵ دقیقه استراحت می‌کنید. بعد از ۴ چرخه، یک استراحت طولانی‌تر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه‌ای خواهید داشت.

مزایای این روش:

• جلوگیری از خستگی ذهنی

• احساس پیشرفت در طول روز

• ساختن عادت تمرکز در بازه‌های کوتاه

همچنین اولویت‌بندی وظایف با استفاده از ماتریس آیزنهاور یا لیست To-Do روزانه می‌تواند ذهن را از سردرگمی خارج کرده و تمرکز را بر روی مهم‌ترین کارها نگه دارد.

حذف یا کاهش مزاحمت‌های دیجیتال

امروزه بزرگ‌ترین قاتل تمرکز در محیط کار، گوشی‌های هوشمند، ایمیل‌ها و نوتیفیکیشن‌ها هستند. هر بار که پیام جدیدی دریافت می‌کنیم، مغز ما بین دو حالت “تمرکز” و “توجه به حواس‌پرتی” جابه‌جا می‌شود. این جابه‌جایی‌های مکرر به شدت از تمرکز عمیق جلوگیری می‌کند.

چند راه‌کار ساده ولی مؤثر برای کاهش مزاحمت‌های دیجیتال:

• خاموش کردن اعلان‌ها: اعلان‌های غیرضروری گوشی (شبکه‌های اجتماعی، ایمیل‌ها و…) را غیرفعال کنید یا در حالت “Do Not Disturb” قرار دهید.

• استفاده از اپلیکیشن‌های محدودکننده: اپ‌هایی مثل Forest، Focus Keeper یا Stay Focused کمک می‌کنند تا زمان مشخصی از اپلیکیشن‌های حواس‌پرت‌کن دوری کنید.

• زمان‌بندی برای چک کردن پیام‌ها: به جای بررسی مداوم پیام‌ها، آن‌ها را در ساعات مشخص (مثلاً هر ۲ ساعت یک‌بار) بررسی کنید.

• تمیز نگه داشتن دسکتاپ سیستم: یک دسکتاپ شلوغ با آیکون‌ها و پنجره‌های زیاد می‌تواند تمرکز را نابود کند. فایل‌ها را دسته‌بندی و پنجره‌های اضافی را ببندید.

• استفاده از مرورگرهای مخصوص تمرکز: مثل Brave یا نصب افزونه‌هایی مثل Momentum و StayFocusd روی مرورگر کروم.

یادتان باشد شما کنترل‌کننده تکنولوژی هستید، نه قربانی آن. با کمی نظم، می‌توانید فضای دیجیتال خود را به یک محیط کمک‌کننده برای تمرکز تبدیل کنید، نه یک مزاحم دائمی.

تکنیک‌های ساده تمرین ذهن‌آگاهی (Mindfulness)

در میان همه‌ی تکنیک‌های افزایش تمرکز، ذهن‌آگاهی شاید موثرترین و در عین حال ساده‌ترین روش باشد. ذهن‌آگاهی یعنی حضور کامل در لحظه اکنون، بدون قضاوت.

در محیط کار، ذهن ما مدام درگیر گذشته (اشتباهات، حرف دیگران) یا آینده (جلسه بعدی، موعد تحویل پروژه) است. این افکار باعث می‌شوند نتوانیم روی کار فعلی تمرکز کنیم.

چند تمرین ساده ذهن‌آگاهی در محیط کار:

• تمرین تنفس ۱ دقیقه‌ای: چشم‌ها را ببندید، روی تنفس تمرکز کنید. با هر دم و بازدم، فقط به نفس توجه کنید.

• اسکن بدن: برای چند دقیقه از نوک پا تا فرق سر، توجه‌تان را به هر قسمت بدن معطوف کنید. حس کنید بدن‌تان در چه وضعی است.

• تمرکز کامل روی یک کار: هنگام انجام یک کار (مثلاً نوشتن ایمیل)، فقط همان کار را انجام دهید. نه چک کردن گوشی، نه گوش دادن به پادکست، نه صحبت با دیگران.

اگر روزی فقط ۵ تا ۱۰ دقیقه وقت برای تمرین‌های ذهن‌آگاهی بگذارید، در طولانی‌مدت تاثیر فوق‌العاده‌ای در افزایش تمرکز و آرامش ذهنی‌تان خواهید دید.

مدیریت تغذیه و تأثیر آن بر تمرکز

غذا چیزی فراتر از سوخت جسم است؛ سوخت مغز هم هست. خوردن غذاهای مناسب در طول روز می‌تواند تمرکز شما را تقویت کند، در حالی که انتخاب‌های ناسالم باعث افت انرژی و عدم تمرکز می‌شوند.

غذاهایی که تمرکز را تقویت می‌کنند:

• آجیل و مغزها: مخصوصاً گردو، بادام و فندق سرشار از امگا ۳ و ویتامین E هستند که به عملکرد مغز کمک می‌کنند.

• ماهی‌های چرب مثل سالمون: سرشار از DHA برای بهبود عملکرد مغز

• تخم‌مرغ: منبع غنی کولین، مناسب برای تقویت حافظه

• سبزیجات برگ‌دار (مثل اسفناج): سرشار از آنتی‌اکسیدان و ویتامین‌های مغزی

• آووکادو و بلوبری: برای بهبود گردش خون و عملکرد مغز

نوشیدنی‌هایی که به تمرکز کمک می‌کنند:

• چای سبز (حاوی ال-تئانین برای آرام‌سازی و تمرکز)

• آب زیاد (کم‌آبی تمرکز را کاهش می‌دهد)

• قهوه در حد متعادل

چیزهایی که باید پرهیز کنید:

• نوشابه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا

• غذاهای فرآوری‌شده و پرچرب

• شیرینی‌های قندی زیاد

با کنترل وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌های سالم، می‌توانید سطح انرژی و تمرکزتان را در طول روز حفظ کنید.

اهمیت خواب کافی و تأثیر آن بر تمرکز

یکی از پایه‌های تمرکز قوی، خواب باکیفیت و کافی است. مغز بدون استراحت کافی نمی‌تواند اطلاعات را به‌درستی پردازش کند و دچار مه‌آلودگی ذهنی (brain fog) می‌شود.

بسیاری از افراد به دلیل کار زیاد یا استفاده بیش‌ازحد از موبایل و لپ‌تاپ تا نیمه‌های شب، دچار کم‌خوابی هستند. این موضوع به طور مستقیم تمرکز در محیط کار را مختل می‌کند.

مزایای خواب کافی برای تمرکز:

• بهبود عملکرد شناختی

• افزایش سرعت پردازش اطلاعات

• کاهش اشتباهات

• تثبیت حافظه

نکاتی برای خواب بهتر شبانه:

• رفتن به رخت‌خواب در ساعت ثابت هر شب

• خاموش کردن وسایل دیجیتال ۱ ساعت قبل از خواب

• استفاده از نور کم یا چراغ خواب نارنجی رنگ

• اجتناب از کافئین بعد از ساعت ۶ عصر

خواب کافی، نه تنها باعث تمرکز بیشتر در محل کار می‌شود، بلکه سلامت کلی ذهن و بدن را نیز تضمین می‌کند.

ورزش و حرکات کششی ساده در طول روز

اگر فکر می‌کنید ورزش فقط برای تناسب‌اندام است، وقت آن رسیده که تجدیدنظر کنید. تحقیقات متعدد ثابت کرده‌اند که فعالیت بدنی، حتی در حد چند دقیقه در روز، تاثیر مستقیمی روی تمرکز، انرژی و سلامت ذهنی دارد. در محیط کار که اغلب نشستن‌های طولانی وجود دارد، ورزش‌های کوتاه و کششی می‌تواند شما را از خستگی ذهنی نجات دهد.

مزایای ورزش برای تمرکز:

• افزایش جریان خون به مغز

• تولید هورمون‌های شادی‌آور مثل اندورفین

• کاهش سطح استرس

• کاهش احساس خستگی و خواب‌آلودگی

• افزایش احساس انرژی و هوشیاری

حرکات ساده پیشنهادی برای محیط کار:

• چرخاندن شانه‌ها به سمت جلو و عقب برای باز کردن عضلات

• کشش گردن با حرکت آهسته سر به چپ و راست

• کشش مچ و انگشتان برای کسانی که زیاد تایپ می‌کنند

• بلند شدن هر ۳۰ تا ۶۰ دقیقه برای قدم زدن کوتاه

• حرکات کششی پاها برای افزایش گردش خون

فقط ۵ دقیقه فعالیت در هر یک ساعت، تمرکز شما را به‌طور شگفت‌انگیزی بالا می‌برد. اگر نمی‌توانید محیط کار را ترک کنید، همان‌جا پشت میز این حرکات را انجام دهید.

تکنیک‌های تنفس و آرام‌سازی در محیط کاری

وقتی استرس زیاد می‌شود یا ذهنتان پر از افکار مختلف است، یک چیز ساده می‌تواند معجزه کند: تنفس. بله، همان کاری که روزانه هزاران بار انجام می‌دهیم، اگر به‌درستی و آگاهانه انجام شود، می‌تواند ذهن را آرام کرده و تمرکز را بازگرداند.

چرا تنفس درست برای تمرکز مفید است؟

• تنظیم ریتم قلب و کاهش اضطراب

• اکسیژن‌رسانی بهتر به مغز

• ایجاد حالت آرامش در بدن

• قطع افکار مزاحم ذهنی

تکنیک‌های تنفس مؤثر:

1. تنفس ۴-۷-۸:

   • ۴ ثانیه دم

   • ۷ ثانیه نگه داشتن نفس

   • ۸ ثانیه بازدم

2. تنفس شکمی (دیافراگمی):

   • هنگام دم، شکم بالا بیاید نه قفسه سینه

   • به آرامی بازدم کنید و بدن را رها سازید

3. تکنیک تنفس جعبه‌ای (Box Breathing):

   • ۴ ثانیه دم

   • ۴ ثانیه نگه داشتن

   • ۴ ثانیه بازدم

   • ۴ ثانیه مکث

شما می‌توانید این تمرینات را بین کارهای سنگین یا زمانی که احساس آشفتگی دارید انجام دهید. این کار تنها چند دقیقه وقت می‌گیرد ولی تاثیر بلندمدت فوق‌العاده‌ای بر روی تمرکز و آرامش شما دارد.

مدیریت استرس‌های محیط کار

استرس شاید یکی از بزرگ‌ترین دشمنان تمرکز باشد. وقتی ذهن شما درگیر فشارهای کاری، ترس از خطا، نگرانی بابت بازخورد مدیر، یا مشکلات شخصی باشد، به‌سختی می‌توانید روی وظیفه فعلی تمرکز کنید.

نشانه‌های استرس در محیط کار:

• پرش ذهنی بین چند فکر مختلف

• بی‌حوصلگی یا تحریک‌پذیری

• خستگی شدید ذهنی و جسمی

• کاهش بازده و افزایش اشتباهات

• تند شدن ضربان قلب یا عرق کردن کف دست

روش‌های مدیریت استرس در محیط کاری:

• نوشتن احساسات: گاهی فقط نوشتن افکار منفی باعث رهایی از آن‌ها می‌شود.

• درخواست کمک: از همکار یا مدیرتان برای تقسیم کار یا حل مشکل کمک بخواهید.

• تکنیک توقف ذهن: هر وقت افکار منفی هجوم آوردند، با گفتن “توقف!” در ذهن خود، رشته افکار را قطع کنید.

• مکث ذهنی: چشم‌ها را ببندید و چند نفس عمیق بکشید. فقط ۶۰ ثانیه.

• برنامه‌ریزی واقع‌بینانه: توقعات غیرواقعی از خودتان، منبع اصلی استرس هستند.

یاد گرفتن مقابله با استرس نه‌تنها تمرکز را افزایش می‌دهد، بلکه کیفیت کلی زندگی کاری و شخصی شما را نیز ارتقاء می‌بخشد.

برنامه‌ریزی روزانه و هفتگی

آیا شما هم از آن دسته افرادی هستید که روزشان را بدون برنامه شروع می‌کنند؟ اگر پاسخ‌تان بله است، احتمالاً با ذهنی آشفته، تصمیم‌گیری‌های لحظه‌ای و خستگی ذهنی زیاد مواجه هستید. برنامه‌ریزی یعنی ایجاد مسیر روشن برای ذهن. وقتی بدانید دقیقاً چه کارهایی در پیش دارید، تمرکزتان افزایش می‌یابد چون ذهن‌تان از سردرگمی نجات می‌یابد.

مزایای برنامه‌ریزی برای تمرکز:

• حذف تصمیم‌گیری‌های بی‌پایان

• افزایش اعتماد به نفس هنگام انجام کارها

• کاهش فشار ذهنی بابت فراموش کردن کارها

• نظم دادن به افکار و اولویت‌ها

ابزارهایی برای برنامه‌ریزی مؤثر:

• دفترچه پلنر یا بولت ژورنال

• اپلیکیشن‌هایی مثل Todoist، Trello، Notion

• تقویم گوگل برای برنامه‌ریزی زمانی و یادآوری‌ها

هر شب یا ابتدای هفته، زمانی را برای نوشتن اهداف، اولویت‌ها و زمان‌بندی وظایف اختصاص دهید. این کار، نه تنها به شما تمرکز می‌دهد، بلکه احساس کنترل روی کار و زمان را نیز تقویت می‌کند.

کار کردن در بازه‌های زمانی مشخص

شاید تصور کنید هر چه بیشتر بدون وقفه کار کنید، بهره‌وری و تمرکز بیشتری خواهید داشت. اما حقیقت برعکس این است. مغز انسان برای تمرکز پایدار، نیاز به بازه‌های کاری مشخص و استراحت‌های برنامه‌ریزی‌شده دارد. کار کردن بی‌وقفه، باعث خستگی ذهنی و در نتیجه کاهش شدید تمرکز می‌شود.

یکی از تکنیک‌های فوق‌العاده در این زمینه، قانون 90/20 است:

• ۹۰ دقیقه تمرکز عمیق

• ۲۰ دقیقه استراحت کامل و ذهنی

این تکنیک براساس ریتم طبیعی عملکرد مغز طراحی شده است. مغز انسان توانایی دارد حدود ۹۰ دقیقه روی یک فعالیت تمرکز کند، و پس از آن، نیاز به ریکاوری دارد. با استفاده از این الگو، شما می‌توانید بازده خود را در طول روز چندین برابر کنید.

مراحل اجرای کار در بازه‌های زمانی:

1. برنامه‌ریزی روزانه را به بازه‌های ۹۰ دقیقه‌ای تقسیم کنید.

2. هر بازه را به یک هدف یا کار مشخص اختصاص دهید.

3. در طول بازه، فقط روی همان کار تمرکز کنید (بدون چک کردن پیام‌ها و ایمیل‌ها).

4. بعد از ۹۰ دقیقه، به خودتان ۱۵ تا ۲۰ دقیقه استراحت واقعی بدهید: قدم زدن، نوشیدن آب، کشش بدنی یا حتی مدیتیشن.

همچنین توصیه می‌شود زمان‌های طلایی مغز را شناسایی کنید. بعضی افراد صبح‌ها تمرکز بهتری دارند، بعضی عصرها. طبق ساعت زیستی بدن‌تان، سخت‌ترین کارها را در بازه‌های پرانرژی انجام دهید.

نقش موسیقی در افزایش تمرکز

برای بسیاری از ما، سکوت مطلق در محل کار وجود ندارد. در این شرایط، موسیقی می‌تواند یک ابزار قوی برای جلوگیری از حواس‌پرتی و افزایش تمرکز باشد. البته نه هر موسیقی‌ای!

چه نوع موسیقی‌هایی برای تمرکز مناسب هستند؟

• موسیقی بی‌کلام: موسیقی‌هایی بدون کلام و خواننده تمرکز را بالا می‌برند چون ذهن درگیر معنی شعر نمی‌شود.

• موسیقی کلاسیک: قطعاتی از باخ، بتهوون، موزارت اغلب برای تمرکز مؤثر هستند.

• صداهای طبیعت: صدای باران، جنگل، دریا، یا نسیم باعث آرامش و تمرکز بیشتر می‌شود.

• موسیقی‌های مخصوص مطالعه: پلی‌لیست‌های ویژه تمرکز در اسپاتیفای یا یوتیوب در دسترس هستند.

نکاتی برای استفاده مؤثر از موسیقی:

• از هدفون با کیفیت استفاده کنید تا نویزهای محیط را حذف کند.

• میزان صدا را در حد متوسط یا پایین نگه دارید.

• از پلی‌لیست‌های طولانی استفاده کنید تا مجبور به تعویض آهنگ نشوید.

• برای برخی کارها (مثل نوشتن یا کدنویسی)، ریتم آرام بهتر جواب می‌دهد.

توجه داشته باشید که برخی افراد به طور طبیعی هنگام گوش دادن به موسیقی تمرکز نمی‌کنند؛ در این صورت، صداهای سفید یا سکوت نسبی ممکن است گزینه بهتری باشند.

ارتباط مثبت با همکاران برای حفظ تمرکز

یکی از نکات کمتر گفته‌شده در بحث تمرکز، کیفیت روابط کاری است. یک محیط کاری پرتنش، پر از درگیری، یا با روابط مبهم می‌تواند تمرکز شما را به‌شدت مختل کند. در مقابل، محیطی دوستانه و حمایت‌گر، بستر مناسبی برای تمرکز فراهم می‌آورد.

چگونه تعامل با همکاران، تمرکز را افزایش می‌دهد؟

• کاهش تنش و اضطراب روانی

• فراهم شدن شرایط همکاری بهتر در پروژه‌ها

• ایجاد حس انگیزه و تعلق در محیط کاری

• احترام متقابل به زمان و فضای کاری یکدیگر

نکات برای ساخت روابط مثبت در محیط کار:

• با دیگران صادقانه و محترمانه صحبت کنید.

• اگر مشغول کاری هستید، به‌وضوح اعلام کنید که نیاز به تمرکز دارید.

• با همکاران قوانین غیررسمی تمرکز بنویسید: مثلاً «هنگام استفاده از هدفون، مزاحم نشویم».

• زمان‌هایی را به گفت‌وگو و تعامل دوستانه اختصاص دهید تا از فشار محیط کاسته شود.

محیط‌های کاری که در آن‌ها درک متقابل وجود دارد، معمولاً تمرکز، بهره‌وری و رضایت شغلی بیشتری هم دارند.

جمع‌بندی و نکات نهایی

تمرکز در محیط کار یک مهارت کلیدی برای موفقیت است؛ مهارتی که باید آن را آگاهانه تقویت، تمرین و حفظ کرد. از کنترل عوامل بیرونی مثل صدا و مزاحمت‌های دیجیتال گرفته، تا مدیریت زمان، تغذیه، خواب، و حتی روابط بین‌فردی، همه این‌ها روی تمرکز شما اثرگذار هستند.

برای افزایش تمرکز لازم نیست همه چیز را یک‌باره تغییر دهید. کافی‌ست هر هفته یکی از تکنیک‌هایی که در این مقاله معرفی شد را اجرا و اثر آن را ارزیابی کنید. با گذشت زمان، متوجه خواهید شد که ذهن شما تربیت می‌شود تا بیشتر در لحظه بماند، کارآمدتر باشد و از انرژی کمتری برای انجام کارهای بیشتر استفاده کند.

تمرکز، کلید طلایی موفقیت در محیط‌های شغلی مدرن است. اگر آن را در اختیار داشته باشید، هیچ مانعی نمی‌تواند جلوی رشد شما را بگیرد.

سوالات متداول (FAQs)

۱. آیا برای افزایش تمرکز باید دارو مصرف کنیم؟
خیر. در اکثر مواقع نیازی به دارو نیست. تکنیک‌های سبک زندگی سالم، مانند خواب کافی، تغذیه مناسب و تمرین‌های ذهن‌آگاهی کافی هستند.

۲. بهترین اپلیکیشن برای افزایش تمرکز در محل کار چیست؟
اپلیکیشن‌هایی مثل Forest، Focus Keeper و Stay Focused ابزارهای عالی برای مدیریت زمان و حواس‌پرتی هستند.

۳. آیا نوشیدن قهوه تمرکز را بالا می‌برد؟
در حد متعادل بله، اما مصرف زیاد کافئین می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد و باعث اضطراب یا بی‌خوابی شود.

۴. چه عواملی بیشترین تاثیر منفی را بر تمرکز دارند؟
بی‌خوابی، استرس بالا، محیط کاری شلوغ، و استفاده زیاد از موبایل و شبکه‌های اجتماعی از مهم‌ترین دشمنان تمرکز هستند.

۵. آیا تمرین مدیتیشن واقعا مفید است؟
بله. مدیتیشن و تمرین‌های ذهن‌آگاهی به کاهش افکار مزاحم، افزایش حضور ذهن و آرام‌سازی کمک زیادی می‌کنند.